کد مطلب:161848 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:159
حکم نقل دروغ
اول در جواز نقل دروغ از دیگری هر چند ثقه باشد و این بر دو قسم است:
اول: آن كه نقل كند آن را بدون بیان آن كه آن خبر دروغ است. چنان كه رسم بعضی است كه چون فی الجمله در مقام حفظ ظاهر خود هستند ولكن میل دارند خبر دروغی را كه در آن سوزی است و مجلس را شور دهند آن را نقل كنند و به ناقل دیگر نسبت دهند گویند: فلان چنین خوانده، یا در فلان كتاب چنین نوشته و در این نسبت دادن صادق باشند ولكن دروغ را به این لباس به جلوه درآرند و آن را نشر دهند و از آن نتیجه گیرند. و ظاهرا حكم این قسم، حرمت باشد؛ چه در قبح كذب عقلا فرقی نباشد میان آن و دروغی كه خود گوید. و شیخ اعظم استاد الاساتید شیخ مرتضی طاب ثراه در رساله «تسامح» فرموده: و لا یبعد عدم الجواز لا مع بیان كونها كاذبة دور نیست جایز نبودن نقل اخبار كاذبه مگر بعد از بیان آن كه آنها دروغ است؛ و در «امالی» ابوعلی پسر شیخ طوسی مروی است كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: هر كس از من حدیثی روایت كند و او می داند كه آن حدیث دروغ است، پس او یكی از دروغگویان است. [1] .
و مجلسی قدس سره در «بحار» گفته كه:
این خبر دلالت می كند بر عدم جواز نقل خبری كه می داند آن دروغ است هرچند نسبت دهد آن خبر را به آن كس كه آن را روایت كرده [2] .
دوم: آن كه بیان كند كه آن دروغ است، یا دروغ بودن آن برای شنوندگان معلوم باشد. و ظاهر شیخ معظم متقدم در آن رساله [3] ، جواز آن است؛ ولكن علامه مجلسی قدس سره در كتاب «عین الحیاة» گفته: باید دانست كه از چیزهائی كه مذموم است بلكه دغدغه حرمت در آن می شود، نقل دروغ است، مانند قصه حمزه و سایر قصه های دروغ، چنان كه از حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم منقول است كه بدترین روایتها، روایت دروغ است [4] الخ. و مؤید كلام ایشان است آیات و اخباری كه خواهد آمد ان شاءالله تعالی در مذمت گوش كردن خبر و قصه های دروغ، بلكه اطلاق خبر متقدم. و الله العالم.
اول: آن كه نقل كند آن را بدون بیان آن كه آن خبر دروغ است. چنان كه رسم بعضی است كه چون فی الجمله در مقام حفظ ظاهر خود هستند ولكن میل دارند خبر دروغی را كه در آن سوزی است و مجلس را شور دهند آن را نقل كنند و به ناقل دیگر نسبت دهند گویند: فلان چنین خوانده، یا در فلان كتاب چنین نوشته و در این نسبت دادن صادق باشند ولكن دروغ را به این لباس به جلوه درآرند و آن را نشر دهند و از آن نتیجه گیرند. و ظاهرا حكم این قسم، حرمت باشد؛ چه در قبح كذب عقلا فرقی نباشد میان آن و دروغی كه خود گوید. و شیخ اعظم استاد الاساتید شیخ مرتضی طاب ثراه در رساله «تسامح» فرموده: و لا یبعد عدم الجواز لا مع بیان كونها كاذبة دور نیست جایز نبودن نقل اخبار كاذبه مگر بعد از بیان آن كه آنها دروغ است؛ و در «امالی» ابوعلی پسر شیخ طوسی مروی است كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: هر كس از من حدیثی روایت كند و او می داند كه آن حدیث دروغ است، پس او یكی از دروغگویان است. [1] .
و مجلسی قدس سره در «بحار» گفته كه:
این خبر دلالت می كند بر عدم جواز نقل خبری كه می داند آن دروغ است هرچند نسبت دهد آن خبر را به آن كس كه آن را روایت كرده [2] .
دوم: آن كه بیان كند كه آن دروغ است، یا دروغ بودن آن برای شنوندگان معلوم باشد. و ظاهر شیخ معظم متقدم در آن رساله [3] ، جواز آن است؛ ولكن علامه مجلسی قدس سره در كتاب «عین الحیاة» گفته: باید دانست كه از چیزهائی كه مذموم است بلكه دغدغه حرمت در آن می شود، نقل دروغ است، مانند قصه حمزه و سایر قصه های دروغ، چنان كه از حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم منقول است كه بدترین روایتها، روایت دروغ است [4] الخ. و مؤید كلام ایشان است آیات و اخباری كه خواهد آمد ان شاءالله تعالی در مذمت گوش كردن خبر و قصه های دروغ، بلكه اطلاق خبر متقدم. و الله العالم.
[1] الامالي، شيخ طوسي، ج 2، ص 16.... عن سمرة قال: قال رسول الله «من روي عني حديثا و هو يري انه كذب فهو احد الكاذبين» مرحوم مجلسي نيز اين روايت را به نقل از امالي شيخ طوسي آورده است رك: بحارالانوار، ج 2، ص 158. در سنن ابن ماجه اين حديث با لفظ «روي عني» و يا «من حدث عني» در 5 روايت آمده است كه راويان آن علي عليه السلام، سمرة بن جندب، شعبه، و مغيرة بن شعبه است. رك: سنن ابن ماجه، تحقيق محمد فؤاد عبدالباقي، ج 1، ص 15 - 14، حديث 41 و40 و39 و38. و رك ايضا: سنن ترمذي، تحقيق ابراهيم عطوة عوص، ج 5، ص 36، حديث 2662 كه همين حديث را با اندكي اختلاف از مغيرة بن شعبه، سمرة بن جندب و علي عليه السلام نقل كرده است.
[2] بحارالانوار، مجلسي، ج 2، ص 158. بيان: يدل علي عدم جواز رواية الخبر اللذي علم انه كذب و ان اسندوه الي راويه.
[3] منظور شيخ انصاري در رساله تسامح است.
[4] عين الحياة مجلسي، تصحيح اسدالله سهيلي اصفهاني، ص 613، تهران، شركت سهامي طبع كتاب، 1331 ش. و منظور مجلسي داستان هاي دروغ است كه ربطي به ائمه اطهار عليهم السلام پيدا نمي كند؛ زيرا از سخنان گذشته معلوم شد كه نقل دروغ نسبت به ائمه عليهم السلام حرام مسلم است و از گناهان كبيره.